Poczucie własnej wartości, samoocena, samoakceptacja
to pojęcia, które są często stosowane zamiennie, mimo że nie oznaczają tego samego. Są to bardzo ważne aspekty ludzkiego życia – dążymy do podnoszenia swojej samooceny, poczucia wartości i samoakceptacji. Chcemy siebie lubić, szanować i doceniać. Często jednak okazuje się to trudne do osiągnięcia. Niektórzy ludzie “od urodzenia” cieszą się wysokim poziomem powyższych cech, podczas gdy część z nas wkłada w ich pielęgnowanie bardzo dużo czasu i energii. Od czego zależy poczucie własnej wartości, jak uwierzyć w siebie i czy da się podnieść swoją samoocenę?
Poczucie wartości – samoocena i samoakceptacja
W psychologii, samoocena jest najczęściej uznawana za element składowy poczucia własnej wartości. Samoocena stanowi podstawę wiedzy o samym sobie. Określana jest jako wartość i ocena, którą nadajemy swoim własnym, specyficznym cechom osobistym. Oto, co każdy człowiek poddaje własnej (ale też często cudzej) ocenie:
- właściwości fizyczne – wygląd, sylwetkę, stan zdrowia,
- osobowość – zdolności twórcze, dojrzałość emocjonalną, poziom motywacji,
- relacje z innymi ludźmi – miejsce w rodzinie, atrakcyjność dla innych.
Samoocena
Samoocena jest uważana za efekt porównywania swojej wersji realnej (tak zwanego ja realnego) do wersji idealnej (ja idealnego) lub też do innych ludzi.
Samoocena negatywna jest określeniem bliskim do potocznie używanego „poczucia niższości”, a termin „pozytywna samoocena” ma w języku codziennym odpowiednik, którym jest tak zwana „pewność siebie”. Tym, co najbardziej wpływa na poziom i stan samooceny człowieka, to dotychczasowe rezultaty podejmowanych przez niego działań, czyli powodzenia i niepowodzenia życiowe, a także standardy do których dąży, porównując się z nimi, pełniące rolę osobistego “układu odniesienia”. Są to na przykład ideały, wzorce osobowe (idole, autorytety), ale też oczekiwania innych osób, na przykład rodziców czy nauczycieli, wobec nas.
Nasze życiowe sukcesy i obraz w oczach innych stanowią główne kryteria, według których oceniamy siebie i własne doznania. Mają one decydujący wpływ na naszą samoocenę i na to czy rezultaty naszych działań zostaną uznane za sukcesy czy porażki. Wysoka samoocena nie musi oznaczać wysokiego poziomu poczucia własnej wartości. Nieadekwatnie zawyżona samoocena (gdy ktoś ocenia siebie wyraźnie za wysoko w porównaniu do stanu realnego czy w porównaniu do innych ludzi) może być formą “maskowania” niskiego poczucia własnej wartości. Taka sytuacja ma miejsce często u osób, które bardzo obawiają się oceny swojej osoby przez innych ludzi.
Samoakceptacja
Samoakceptacją określa się ogólnie pozytywną postawę człowieka wobec siebie. Składa się na nią zarówno ocena swojej osoby, ale też emocje jakie człowiek żywi do siebie. W najprostszy sposób, samoakceptację określa się jako „lubienie” siebie samego. Osoby lubiące i akceptujące siebie najczęściej cechują się też pozytywną postawą wobec innych ludzi oraz ich akceptacją.
Trud samoakceptacji
Samoakceptacja, mimo że bardzo ważna często jest trudna do osiągnięcia i stanowi obszar ciężkiej pracy dla wielu z nas. Dlaczego tak jest?
Na samoakceptację wpływa masa czynników, a jej budowa i utrzymanie trwają od urodzenia. To, jak dziecko jest przyjmowane przez rodziców zaraz po urodzeniu, jakie emocje w nich wzbudza i jak rodzice reagują na dziecięce potrzeby, stanowi podstawę posiadania umiejętności akceptowania siebie takimi jakimi jesteśmy.
Dalsze doświadczenia na drodze rozwoju również mają znaczenie – środowisko w jakim wzrastamy, jeśli jest tolerancyjne i przyjmujące, umożliwia wykształcenie dobrego i troskliwego stosunku do samego siebie. Doświadczenie odrzucenia czy wykluczenia, na różnych etapach życia i od różnych ludzi, może okazać się czynnikiem, który zaważy nie tylko na jednej relacji ale też na tym, jak czujemy się w otoczeniu innych ludzi, a także jak traktujemy sami siebie.